Naast de VVD is D66 de enig overgebleven politieke partij die nog niet de handen heeft afgetrokken van het door vele studenten verguisde leenstelsel. Voor de zelfbenoemde onderwijspartij wordt het steeds lastiger om de afschaffing van de basisbeurs te verdedigen, zeker nu zelfs de bedenker van het stelsel, de PvdA, dat niet langer wil.

Fractieleider Rob Jetten weet dat er naar hem gekeken wordt, zegt hij als hij op het punt staat de plenaire zaal van de Tweede Kamer te betreden. ,,We zijn enorm voor toegankelijk en betaalbaar onderwijs”, stelt hij. ,,We strijden tegen alles wat die toegankelijkheid belemmert: het bindend studieadvies, selectie voor en na de poort. Maar je moet ook kijken of studenten studeren ook daadwerkelijk kunnen betalen. Daar is het leenstelsel geen doel op zich. Als dat beter kan, willen wij dat natuurlijk ook.”

Lees ook: Minister bekijkt of leenstelsel wel goed werkt

Jetten biedt een opening, maar maakt ook een voorbehoud: ,,Terug naar de ‘oude’ basisbeurs – wat toch nu het beeld is – is ook niet de oplossing. Want met die basisbeurs kregen de kids van ouders die dat prima konden betalen ook geld en voor ouders die dat niet konden betalen, was de basisbeurs onvoldoende. Dus terug naar het oude is niet de bedoeling, ook omdat je nu juist geld investeert in de kwaliteit van onderwijs.”

Lees ook: Ooit los je die studieschuld af

Dat gebeurt nog nauwelijks toch?

,,Het begint nu los te komen. Het had van mij sneller gekund, maar we hadden daar een nieuwe minister voor nodig. Maar ik ga geen geld weghalen bij de ov-kaart voor mbo’ers om de basisbeurs terug te brengen.”

Dat is niet wat de PvdA wil. Die wil de aanvullende beurs ook beschikbaar maken voor studenten wier ouders tot 100.000 euro verdienen.

,,Dat is nu de vraag: wat wordt ieders voorstel? Ik sta er zonder taboes in. Het gaat er mij om dat iedereen, ongeacht waar je wieg staat, een studie moet kunnen betalen. Als we daarvoor het huidige stelsel verder moeten verbeteren, is dat zeer bespreekbaar.”

Hoe kan het nou dat zowat alle partijen in de Tweede Kamer al tot de conclusie zijn gekomen dat het huidige leenstelsel voor problemen zorgt, en de zelfverklaarde ‘onderwijspartij van Nederland’ daar nog steeds niet van overtuigd is?

,,Dat heeft ook alles te maken met wie er wil investeren in het onderwijs en dat zijn wij altijd. Als je terug wil naar het oude systeem, moet je ook zeggen hoe je dat wil betalen. De minister komt de komende tijd met nieuwe cijfers over de toegankelijkheid, welke studenten buiten de boot vallen en hoe je die gericht kunt helpen. Daar ga ik graag het gesprek over aan.”

Gebeurt dat nog in deze kabinetsperiode?

,,We hebben altijd gezegd dat we kijken naar wat er in het land speelt. Kijk naar het kinderpardon, hoe dat vorig jaar is opgelost.”

Bij het kinderpardon was het in de coalitie heel lang twee tegen twee tot het CDA draaide en het drie tegen één werd. Dat kan ook nu?

,,Die vraag is nu nog niet helemaal aan de orde. Wat wil Segers? Wat wil Asscher? Wat wil Klaver? Daar hoor ik altijd: een vorm van basisbeurs. En als ik aan de studenten vraag wat de basisbeurs is, is dat het systeem waarbij alle studenten hetzelfde bedrag kregen. Dat is niet de oplossing.”

Maar PvdA en GroenLinks zeggen dat ook niet.

,,Dat betekent dat we de komende tijd nog horen wat hun concrete voorstel wordt en hoe ze dat willen betalen.”

Onderwijsminister Ingrid van Engelshoven, van uw eigen partij, opperde ook al om de aanvullende beurs uit te breiden. Dat wil de PvdA ook.

,,Ik denk dat de minister er verstandig in zit. Zij moet er ook voor zorgen dat iedereen naar een hbo of universitaire opleiding kan als ze dat willen.”

Maar hoe langer de politiek aanpassing van het leenstelsel voor zich uitschuift, hoe langer studenten al met een lening opgezadeld zitten en hoe duurder de rekening voor eventuele compensatie wordt?

,,Maar er zijn ook nog studenten die onder het vorige systeem vielen die misschien ook vinden dat ze de dupe zijn omdat ze met het sociaal leenstelsel beter af waren geweest, omdat de terugbetaalvoorwaarden nu soepeler zijn. Laten we de komende tijd eerst kijken hoe het staat met de toegankelijkheid, of er jongeren zijn die niet kunnen studeren en hoe ga je dat dan oplossen. Daarna kunnen we pas praten over of je dan mensen zou moeten compenseren.”

Hoe leeft dit in uw eigen achterban? Is er interne druk?

,,Ik krijg zelf van studentenorganisaties vooral terug dat ze tegen het bindend studieadvies aanlopen, selectie voor een masteropleiding en hoe gezorgd wordt dat de collegezalen minder vol zitten. Heel praktische zaken, waar mensen elke week tegenaan lopen als ze studeren. Ik zag ook wisselende reacties langskomen. Mensen die zeiden: moet de bakker nu weer gaan betalen voor de studie van de miljonairszoon?”

Is dat geen karikatuur? Dit gaat om mensen die twee of drie keer modaal verdienen.

,,Dit gaat ook over jongens en meisjes die het hbo of de universiteit niet bereiken omdat ze in het praktisch onderwijs een opleiding hebben gekozen en dan op hun 20ste, 21ste al aan het werk zijn. Die denken: krijgen alle studenten weer een basisbeurs? En wat wordt er dan in mij geïnvesteerd? Ik wil het – met de andere partijen – breder aanvliegen: dat iedereen in Nederland een opleiding kan volgen.”

Wat vindt u ervan dat de PvdA, en eerder al GroenLinks, nu al terugkomen van de afspraak die ze recent nog hebben gemaakt met uw partij en de VVD?

,,Dat is aan die partijen zelf.”

Wilt u het regeerakkoord openbreken?

,,Ik zie nog geen specifiek plan dat op een meerderheid kan rekenen. Dus dat is op dit moment niet aan de orde.”