„Deze zaak was de heftigste die ik dit jaar heb onderzocht. Managers in een productiefaciliteit schepten tegenover elkaar op over met hoeveel medewerksters ze het bed hadden gedeeld, met naaktfoto’s van de dames als bewijs”, vertelt Johan Klokman, oud-politieman en nu senior consultant bij het grootste bedrijfsrecherchebureau van Nederland. „Die medewerksters komen vaak uit Polen of Roemenië en zitten in een kwetsbare positie. Ze durven het soms niet eens tegen hun partner te zeggen, en weten ook de wegen naar vertrouwenspersonen of personeelszaken niet.”

Arbeidsmigranten

Het zijn vaak fabrieken en bijvoorbeeld distributiecentra waar dergelijk misbruik kan plaatsvinden, want het hogere management komt daar zelden en de slachtoffers zijn vaak arbeidsmigranten die het niet durven te melden, signaleert Klokman. „Het duurt soms jaren voordat misbruik boven water komt. Een speak-up campagne waarbij je medewerkers via intranet en posters alert maakt op een nummer of e-mailadres om misstanden te melden, kan daarbij helpen.”

Promotie

Het komt ook voor dat van vrouwen seksuele diensten worden verwacht in ruil voor een promotie of contractverlenging. „Dat gebeurt wel in bedrijven met een machocultuur, waar het middenmanagement vooral uit mannen bestaat en veel vrouwen tijdelijke contracten hebben. Als bedrijven merken dat mensen na goede beoordelingen geen contractverlenging krijgen of er onverwachte promoties worden gemaakt, is dat soms aan de hand.”

Maatschappelijke bewegingen als #metoo en Black Lives Matter hebben ervoor gezorgd dat seksistisch of racistisch ongewenst gedrag op de werkvloer veel vaker wordt gemeld. Bedrijven nemen dergelijke beschuldigingen ook serieuzer, merkt de bedrijfsonderzoeker. „Vooral jongeren pikken dergelijk gedrag niet meer en komen voor zichzelf op.”

Bij seksuele intimidatie is het aan de ontvanger om te bepalen wat te ver gaat, benadrukt Klokman. „Als een collega naar bepaalde lichaamsdelen staart of fluit als je langsloopt, kan dat heel vervelend zijn. Gaat diegene er mee door terwijl je aangeeft er niet van gediend te zijn, dan heb je het over intimidatie.”

Harde grappen

Er zijn ook bedrijven waarin een cultuur heerst van harde grappen en seksueel getinte opmerkingen. „Daar doen soms zowel de mannen als de vrouwen aan mee, maar je weet nooit of iedereen zich er echt prettig bij voelt. Het is in ieder geval geen excuus voor wangedrag. Vaak zie je toch dat die grappen niet worden gemaakt als de baas erbij is, dus ze weten het wel.”

In andere bedrijven is seksuele intimidatie van vrouwelijke medewerkers soms jarenlang gedoogd, zegt Klokman. „Wij hebben een onderzoek gedaan naar een organisatie waar een belangrijke medewerker al 25 jaar aan vrouwelijke collega’s bleek te zitten. De raad van bestuur hield hem steeds de hand boven het hoofd. Bizar dat zoiets zo lang door kan gaan.”

Er zijn ook andere gevallen: waar een beschuldiging van seksueel wangedrag soms wraak is voor een slechte beoordeling. „Meestal komt dat vrij snel uit”, zegt Klokman. „Wij gaan er altijd open in. We spreken beide partijen en gaan op zoek naar bewijs, zoals appjes of collega’s die hebben gezien dat iemand overstuur was. Vaak geven werknemers die een beschuldiging hebben verzonnen dat al snel toe. Het zijn ook geen doorgewinterde criminelen hè, eerder het type eerlijke dief”, zegt de oud-politieman.