Dat is de teneur van de uitspraak in hoger beroep van het gerechtshof in Den Haag in de zaak die Vluchtelingenwerk aanspande. De omstandigheden in vooral de noodopvang en crisisnoodopvang laten structureel te wensen over, zo stelde het hof vast. Er is te weinig privacy, het sanitair is niet schoon en er is geluidsoverlast. Kwetsbare asielzoekers zouden dan ook niet in de noodopvang moeten, vindt het hof. Als ze er wel belanden, dan moet er extra voor ze worden gezorgd. Zo moeten er voor kinderen altijd speelvoorzieningen zijn.

De Staat dwingen niet zinvol

De Staat heeft het huidige tekort aan opvangplekken in de asielopvang zelf veroorzaakt, zo oordeelt het hof. Vanaf 2016, nadat de instroom weer afnam, is er immers weer flink geschrapt in de opvangcapaciteit. Dat is ’betreurenswaardig, vindt het hof. Het wil echter niet zeggen dat het zinvol is om de Staat met dwangsommen te bewegen extra opvangplekken te scheppen in lege kantoren en op vakantieparken, zoals Vluchtelingenwerk eiste. Dat is namelijk makkelijker gezegd dan gedaan. Het hof ’twijfelt niet’ aan de inzet van de Staat om voldoende opvangplekken te realiseren, noch aan de inzet van staatssecretaris Van der Burg (Asiel).

De Staat moet overigens wel zorgen dat iedereen die zich in Ter Apel aanmeldt voor de asielprocedure een veilige slaapplaats krijgt. En hoewel buiten slapen niet meer voorkomt, is dat gevaar volgens het hof nog niet geweken.

Aanvaardbare norm

In oktober bepaalde de rechtbank dat de kwaliteit van de opvang van asielzoekers onder de aanvaardbare norm is gezakt en per direct verbeterd moet worden. De rechter legde heel specifiek eisen op waaraan de opvang moet voldoen: voor iedereen minstens een slaapruimte met vier muren en een plafond, een afsluitbare deur en een raam dat open kan. In zo’n ruimte met minimaal vier vierkante meter slaapruimte per persoon, mogen maar zes mensen van hetzelfde geslacht worden opgevangen. Per tien asielzoekers moet er minstens één afsluitbare wc zijn en per twaalf asielzoekers een douche. In de crisisnoodopvang is hiervan momenteel geen sprake. Zaken als toegang tot drinkwater, medische zorg en drie maaltijden per dag moest het COA meteen regelen, oordeelde de rechter.

Volgens het hof zijn er geen aanwijzingen dat de toegang tot maaltijden en drinkwater niet op orde is, al onderstreepte het dat er altijd toegang tot medische zorg moet zijn. In de eis van Vluchtelingenwerk dat een asielzoeker altijd medisch gescreend moet worden voordat hij uit Ter Apel vertrekt naar een andere locatie, ging het hof niet mee. Soms kan het niet anders en dan is het niet logisch om doorplaatsing op te houden.

Staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel) noemt de uitspraak ‘positief’, maar kan hem niet als winst bestempelen. „Wij erkennen dat het beter moet in de opvang en werken daar dag in dag uit hard aan. Aan het einde van de dag is er nog steeds een tekort aan reguliere opvangplekken in Nederland. Ook ligt het niveau van voorzieningen op een aantal locaties niet op het niveau wat wij in Nederland in de afgelopen jaren gewend zijn.”

Vluchtelingenwerk is blij dat ‘inhoudelijk het oordeel is blijven staan’. Immers voldoet de opvang voor duizenden asielzoekers niet aan de wettelijke eisen, zozeer dat het schadelijk is voor de bewoners. „We vinden het problematisch dat er geen termijn wordt verbonden aan de opdracht om de opvang voor alle asielzoekers weer op orde te krijgen.” De organisatie vreest dat ‘politieke afwegingen in de praktijk zwaarder zullen wegen’ dan het voldoen aan de uitspraak van de rechter.

Lees ook: Crisisopvang asielzoekers Novotel Maastricht blijft drie maanden langer