„Wat een lef dat ie op de tribune gaat zitten”, zegt BVNL-Kamerlid Wybren van Haga aan het begin van het debat in een onderonsje waar de microfoon per ongeluk nog aan staat tegen zijn PVV-collega Fleur Agema. „Hij heeft schijt aan ons, schijt aan het volk.” Agema neemt het zowaar nog even op voor Van Lienden: „Het gaat wel over hem.” Het is ’misschien ook wel dapper’, vindt ook Van Haga uiteindelijk.

Maar de oppositie-Kamerleden tonen in het debat zelf weinig genade voor Van Lienden, die inderdaad in een grijze hoodie is aangeschoven op de publieke tribune. Hij is door zijn mondkapjesdeal van 100 miljoen euro inmiddels persona non grata, omdat hij eerder bezwoer ’om niet’ de beschermingsmiddelen te leveren maar toch een miljoenenwinst eraan overhield.

Doordat Van Lienden zijn CDA-contacten gebruikte om zijn mondkapjes aan de man te brengen, werd de zaak ook een politieke bom. Daarom krijgen ook De Jonge, die als toenmalig coronaminister zijn CDA-partijgenoot Van Lienden binnenhaalde, de huidige minister voor Langdurige Zorg Helder en het hele ministerie van Volksgezondheid ervan langs. Ook voormalig CDA’er en nu onafhankelijk Kamerlid Pieter Omtzigt wordt aangekeken op zijn rol: hij vroeg, onder meer op instigatie van Van Lienden, om het schrappen van btw voor partijen die zonder winstbejag mondkapjes wilden leveren.

Opvoeren druk

Van Lienden wist de druk via sociale media op te voeren om zijn mondkapjesdeal erdoor te drukken, concludeert SP-Kamerlid Maarten Hijink. „Een heel dure deal om vervelende tweetjes af te kopen”, recenseert hij. „Met 100 miljoen werd de mond van Sywert van Lienden dichtgesmeerd”, foetert Agema. Volgens Van Haga is de mondkapjesdeal een ’schoolvoorbeeld van symbool- en vriendjespolitiek’. PVV en BVNL vinden, net als FvD en Denk, dat minister Helder, die pas ruim anderhalf jaar na het ontstaan van de deal aantrad, nog moet opstappen. Op de tribune heeft Van Lienden moeite om niet te reageren op het debat, tot irritatie van VVD-Kamerlid Judith Tielen: „Het stoort me dat er nee wordt geschud, ja geknikt, naar de hemel gekeken.” Ze vraagt de voorzitter van het debat ’hem te waarschuwen of anders te verwijderen’.

Lees ook: Wie zat er nou fout in de mondkapjesdeal?

Goede bedoelingen

Voor Helder en de Jonge zijn de coalitiepartijen milder. CDA-Kamerlid Joba van den Berg gaat ervan uit dat de bewindspersonen en ambtenaren alles met de goede bedoelingen hebben gedaan. „We kijken nu terug op iets wat tweeënhalf jaar geleden in een week tijd is gebeurd. Het is altijd makkelijk om de koe in de kont te kijken.” Het levert haar hoon op uit de oppositie, die vindt dat de CDA’er ’zich belachelijk maakt’ en ’er een potje van maakt’.

Maar ook VVD-Kamerlid Tielen ziet het debat als ’een stap op weg naar een punt achter’ het dossier. Dat bewindspersonen en ambtenaren in crisistijd hun netwerk aanwenden om iets te regelen, snapt ze wel: „Netwerken zijn belangrijk om mensen met elkaar in verbinding te brengen.” D66-Kamerlid Wieke Paulusma kijkt Van Lienden aan als ze zegt dat ze ’de arrogantie van de hoofdrolspeler stuitend’ vindt. Maar om de minister om deze zaak naar huis te storen, dat is volgens haar ’niet aan de orde’. De verdedigingslijn van de coalitie zorgt voor frustratie bij Agema. „Dan kunnen we wel naar huis”, roept ze uit.

Procedurele chaos

Een tijdje later voegt Agema, net als andere oppositieleden, de daad bij het woord nadat het debat is ontaard in een procedurele chaos. Omdat de oppositie ontevreden is met de antwoorden van minister Helder, wordt het verzoek ingediend om De Jonge zelf dan maar aan de tand te voelen. De coalitiepartijen zien dat niet zitten. De Jonge is inmiddels namelijk woonminister, staatsrechtelijk zou het dan een zooitje worden. Maar de CDA’er heeft die lijn zelf al doorbroken door bij een eerder debat in april te verschijnen op eigen initiatief.

In eerste instantie stemt een meerderheid van de aanwezigen voor het plan om het debat later met De Jonge te voeren. Maar nadat de twijfelende GL’er Lisa Westerveld zich bedenkt en PvdA’er Attje Kuiken weer is aangeschoven, is ineens toch een meerderheid tegen. Daarop besluiten meerdere oppositie-Kamerleden hun biezen te pakken, tot woede van VVD-Kamerlid Tielen: „Ik voel me geschoffeerd! Omdat mensen het debat verlaten, omdat het niet gaat zoals ze willen.” BBB-voorvrouw Caroline van der Plas pareert met een verwijzing naar het kabinet dat tijdens de algemene politieke beschouwingen ook de zaal verliet: „Dat mensen weglopen uit een debat, komt wel vaker voor hier.”

Onderzoek

Helder zelf houdt vast aan de lijn van het onderzoek dat het kabinet heeft laten verrichten naar de mondkapjesdeal. Die lijn is dat er niet valt vast te stellen of er politieke druk is uitgevoerd op het sluiten van de deal. Ook al zijn er appjes opgedoken waarin De Jonge vraagt hoe het staat met het binnenhalen van Van Lienden en een ambtenaar zegt het verzoek te hebben gekregen hem ’te knuffelen’. „Dat is misschien niet zo handig”, zegt Helder over die acties van De Jonge. „Maar bewust bevoordelen? Ik zie dat niet in het rapport.”

De minister zegt wel een poging te willen wagen de miljoenen van Van Lienden terug te willen halen. Maar daarvoor wacht het kabinet, na juridisch advies, wel de lopende onderzoeken en strafrechtelijke zaken tegen hem af. „Op die manier vergroten we de kans om het geld terug te halen.”

Lees ook: OM seponeert fraudezaken tegen mondkapjesstichting Van Lienden