Langs deze straat in Kerkrade, die maar half Nederlands is, heeft zich veel afgespeeld. Centrum van mijnbouw, smokkel, terrorisme en verbroedering. De straat werd in 1785 aangelegd en was een van de eerste steenwegen in deze regio. Toen de hoge heren op het Congres van Wenen (1815) nieuwe grenzen trokken voor Europa werd er geen rekening gehouden met plaatselijke verhoudingen. Zo werd een deel van Kerkrade Duits en de grens liep voortaan midden over de Nieuwstraat/Neustrasse. Een echte grens met prikkeldraad en oplettende douaniers.

Smokkel

Helemaal waterdicht, zoals de Berlijnse Muur, is deze grens nooit geweest. Door de wisselvalligheden van de geschiedenis aan beide zijden van de grens ontstonden grote prijsverschillen voor bijvoorbeeld koffie, thee en sigaretten. Dat nodigt uit tot levendige smokkel in vele fantasievolle variaties met regelmatig wildwest-taferelen aan de grens. In de jaren van de Hitler-dictatuur werd met mager succes geprobeerd om via deze route Duitsland te ontvluchten.

Aan beide zijden van de grens was ondertussen de bevolkingsdichtheid sterk gegroeid ten gevolge van de steenkolenmijnbouw. Aan de Nieuwstraat lag de hoofdingang van de Domaniale Mijn. Hier eindigde ook de tramlijn Heerlen-Kerkrade.

Dodelijke schietpartij

Op 1 november 1978, toen de grens nog door een rij betonblokken werd gemarkeerd, opende hier een tweetal RAF-terroristen plotseling het vuur op een viertal Nederlandse douaniers; twee van hen overleefden dit niet. Een gedenksteen herinnert aan deze treurige gebeurtenis.

Daarna is de Nieuwstraat vaker het decor geweest voor de confrontatie tussen Nederlandse en Duitse voetbalfans, zoals tijdens de beruchte rellen tijdens het WK in 1990. Maar ook tijdens recentere toernooien waren noodverordeningen nodig om ‘supporters’ in toom te houden.

Tegenwoordig wordt de volledig open grens hier vooral gezien als symbool van grensoverschrijdende samenwerking. Op het Theo Kutsch-rondeel staat daartoe een inspirerend kunstwerk, bijgenaamd D’r Knub, van Shinkichi Tajiri, een Nederlands-Amerikaanse beeldhouwer van Japanse afkomst. Met het van Beethoven/Schiller afkomstige motto van het WMC Alle Menschen werden Brüder.